Ngày 21/7, lãnh đạo thành phố Hà Nội tái khẳng định đề xuất kế hoạch cấm xe máy sử dụng xăng dầu từ năm 2035 như một bước ngoặt mới trong nỗ lực chống ô nhiễm không khí đang ở mức báo động tại đô thị lớn nhất miền Bắc. Theo Sở Xây dựng Hà Nội, lộ trình này không chỉ dừng lại ở những tuyên bố chung chung mà đã được thể hiện bằng các mốc thời gian và vùng áp dụng cụ thể, cùng nhiều biện pháp hỗ trợ chuyển đổi phương tiện cho người dân.
Về lộ trình, từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ cấm hoàn toàn xe máy dùng xăng dầu lưu thông trong khu vực Vành đai 1; từ 1/1/2028 tiếp tục mở rộng sang Vành đai 2; đến năm 2030 là Vành đai 3. Các giai đoạn tiếp theo, thành phố dự kiến đến năm 2035 sẽ hạn chế toàn bộ xe cơ giới không sử dụng năng lượng sạch từ nội đô và tiếp tục mở rộng ra toàn thành phố đến năm 2050, đồng thời áp dụng với các loại phương tiện CNG và hybrid.
Song song, từ nay đến hết năm 2030, người dân khi chuyển đổi sang phương tiện xanh như xe máy điện sẽ được miễn toàn bộ lệ phí trước bạ, đăng ký biển số, kèm hỗ trợ đổi xe tối đa 3 triệu đồng/xe. Chính quyền cũng ưu tiên xây dựng, phát triển mạng lưới trạm sạc, bãi đỗ dành cho xe điện tại các khu dân cư, trung tâm thương mại, tòa nhà văn phòng – điều mà phần đông chuyên gia và người dân từng đề nghị phải thực hiện đồng bộ trước khi bước vào giai đoạn cấm xe máy truyền thống.
Đề án lần này tiếp tục gây ra các luồng tranh luận mạnh mẽ từ cộng đồng và giới chuyên gia. Người dân các quận nội đô lo lắng về sự thiếu hụt hạ tầng trạm sạc, giá thành xe điện vẫn còn cao, cùng đặc thù hàng triệu lao động mưu sinh nhờ di chuyển bằng xe máy giá rẻ. Một vấn đề khác là việc xử lý số lượng lớn xe máy xăng bị loại bỏ mà chưa có giải pháp xử lý triệt để, dễ phát sinh thị trường xe cũ, xe lậu ở vùng ven hoặc các tỉnh lân cận.
Trả lời báo chí ngày 21/7, đại diện Sở Xây dựng cho biết: “Thành phố ưu tiên lắng nghe mọi ý kiến phản biện từ các nhóm xã hội, và sẽ cân nhắc kỹ các đề xuất điều chỉnh về chính sách chuyển đổi, hỗ trợ. Việc triển khai sẽ bảo đảm mục tiêu giảm phát thải nhưng cũng không để người dân, đặc biệt các nhóm yếu thế, bị thiệt hại lợi ích đột ngột.”
Làm gì để thích ứng và chung tay giảm ô nhiễm không khí?
Dù còn nhiều ý kiến trái chiều, số đông các chuyên gia môi trường và giao thông nhận định việc giảm phương tiện sử dụng xăng dầu là xu thế không thể đảo ngược của các đại đô thị, nếu muốn kiểm soát ô nhiễm bụi mịn PM2.5 – tác nhân gây suy hô hấp, tăng nguy cơ đột quỵ và ung thư phổi.
Hà Nội ghi nhận chỉ số AQI thường xuyên vượt mức cho phép vào mùa đông-xuân, chủ yếu do khí thải giao thông, đặc biệt từ hơn 6 triệu xe máy cá nhân. Báo cáo của Sở TN&MT thành phố cho biết, phương tiện sử dụng động cơ đốt trong đóng góp tới hơn 40% lượng bụi mịn tại các tuyến phố đông dân cư. Việc loại bỏ dần xe xăng vì vậy được coi là giải pháp cấu trúc chứ không đơn thuần là “đánh vào thói quen” sử dụng phương tiện cá nhân của người dân.
Để thích ứng, mỗi cá nhân và cộng đồng đều có thể chủ động tham gia vào chuỗi hành động xanh, vừa chuẩn bị sớm trước chính sách, vừa góp phần làm sạch môi trường sống.
Các giải pháp thực tế được khuyến nghị gồm:
-
Chuyển đổi dần sang xe điện hoặc xe đạp: Đối với những tuyến đường ngắn, sử dụng xe đạp thay cho xe máy vừa tốt cho sức khỏe vừa giảm phát thải. Riêng xe điện, nên ưu tiên mẫu xe phù hợp nhu cầu, lựa chọn thương hiệu có hệ thống trạm sạc và hậu mãi uy tín. Thành phố hiện đã bắt đầu triển khai nhiều chương trình ưu đãi cho người đổi xe sớm.
-
Tận dụng giao thông công cộng: Khi các tuyến MRT, xe buýt nhanh (BRT), xe buýt điện được mở rộng, hãy ưu tiên sử dụng phương tiện chia sẻ công cộng để giảm phương tiện cá nhân mỗi khi có thể.
-
Hạn chế di chuyển bằng xe xăng trong khu vực cấm, tuân thủ quy định: Không đưa xe máy xăng vào các vùng đã quy hoạch cấm nhằm tránh bị phạt hành chính, đồng thời góp phần hình thành thói quen mới cho cộng đồng5.
-
Chủ động bảo dưỡng phương tiện đúng quy chuẩn khí thải: Với các phương tiện chưa loại bỏ, cần đăng kiểm định kỳ, thay dầu đúng quy cách để giảm khí thải. Một số chuyên gia khuyến nghị sử dụng xăng sinh học (E5, E10) cho đến khi loại bỏ hoàn toàn phương tiện cũ.
-
Tích cực tham gia các chương trình trao đổi, tái chế xe cũ: Khi chuyển đổi sang xe xanh, tham gia các chương trình thu mua lại, tái chế xe cũ để giảm lượng rác thải gây ô nhiễm hoặc tồn kho ngoài thị trường.
Bên cạnh các hành động của người dân, các chuyên gia cũng kêu gọi chính quyền đẩy mạnh đầu tư đồng bộ vào mạng lưới trạm sạc, kết nối giao thông công cộng thông minh, siết chặt giám sát khí thải tại các cửa ngõ thành phố, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất xe điện nội địa giá rẻ. Việc thiết kế lại không gian đô thị thân thiện với người đi bộ, phân làn rõ ràng cho xe đạp – xe điện, thúc đẩy mô hình chia sẻ phương tiện cũng là hướng đi cần ưu tiên.
Việc cấm xe máy dùng xăng dầu dù gây nhiều tranh luận cũng là cơ hội để Hà Nội làm mới cách tổ chức giao thông, tạo môi trường sống an toàn, bền vững hơn cho 10 triệu người dân thành phố. Đổi thay chỉ thành công khi toàn xã hội đồng lòng: từ chính sách, đến từng cá nhân ứng xử có trách nhiệm vì một bầu không khí sạch sẽ hơn cho tương lai.
Nguồn thông tin: Dẫn từ các dự thảo, kế hoạch của UBND, Sở Xây dựng Hà Nội và ý kiến chuyên gia cập nhật tới sáng 22/7/2025.